
HET POLITIEK-FILOSOFISCH CAFÉ VAN DEN HAAG
Gesprekken tussen urgentie en hoop met Sjef Staps
Nadat duurzaamheid in de eerste drie afleveringen van De Waan van de Dag minder prominent aan bod was gekomen, staat dit onderwerp centraal in de vierde editie. Misschien is dat wel de reden dat de zaal goed vol zit. De bijna vijftig aanwezigen worden deelgenoot gemaakt van de dilemma’s van milieukundige Sjef Staps, die voor zijn boek Over de crisis niet dan goedsmet 25 prominenten een gesprek voerde ‘tussen urgentie en hoop’.

Onder die prominenten zelfs internationale coryfeeën als NASA-klimaatonderzoeker James Hansen en primatologe Jane Goodall. Het gesprek met Goodall werd een van zijn dierbaarste interviews, vertelt Staps aan presentator Jan-Hendrik Bakker. Zij weet wetenschappelijke analyse te combineren met een grote mate van compassie.
Behalve wetenschappers, vertegenwoordigers van NGO’s, ondernemers en kunstenaars komen ook drie oud-politici aan het woord. “Mensen die nu aan de zijlijn staan”, zoals Bakker ze omschrijft. “Is dat niet wat risicoloos?”, wil hij weten. “Het is me niet gelukt om onder de actieve politici geschikte mensen te vinden”, reageert Staps. “Dat heeft ook met de opzet van het boek te maken. Het is bedoeld voor een groot publiek. Iemand die zo uitgesproken is als Marianne Thieme past daar niet in.”
De keuze voor een breed publiek had ook consequenties voor de benadering. “Het mocht geen boek worden waarin alleen maar wordt benadrukt hoe slecht het allemaal gaat”, licht Staps toe. “Zo’n boek had niet uitgegeven kunnen worden. Naast de urgentie is er ook ruimte voor hoop. En veel mensen blijken in de gesprekken een onverwachte switch te maken. Dat ze na het schetsen van hoe slecht de wereld er aan toe is toch zeggen dat ze verwachten dat het beter wordt. Hier zal ook wel sprake zijn van ontwijkingsgedrag”.
Waarna het gesprek komt op de rol van klimaatsceptici, die prima op dat mechanisme weten in te spelen. En op de rol van de media, die sceptici steeds weer een platform bieden. Zelfs een ‘groene’ krant als Trouw, zoals Staps heeft moeten constateren. Media vinden controverses nu eenmaal interessant. Ze wekken de indruk dat er meer twijfel onder wetenschappers is dan in werkelijkheid het geval is.
Met het uitdragen van de urgentie maak je je nu eenmaal niet populair. Ook de milieubeweging doet daar te weinig aan, vindt zelfs Milieudefensiedirecteur Hans Berkhuizen. Klaas van Egmond ziet hier een rol voor wetenschappers weggelegd. Die zouden veel meer aan duiding moeten doen. Dat ze schrijven dat we het gebruik van fossiele brandstoffen met zeker tachtig procent moeten reduceren is één ding. Maar wat betekent dat in de praktijk?
Op Bakkers vraag hoe mensen wakker geschud kunnen worden met een boodschap waar ze liever doorheen slapen moet ook Staps het antwoord schuldig blijven. Maar het is hem wel duidelijk dat we aansprekende beelden moeten hebben.
Als het voeren van deze gesprekken Staps één ding duidelijk heeft gemaakt, dan is het wel dat we zo snel mogelijk moeten stoppen met het gebruik van fossiele brandstoffen.
Over naar de zaal, waar Milieucentrumdirecteur Frans van der Steen traditioneel het spits afbijt. Verandering wordt bijna altijd in gang gezet door een voorhoede, constateert hij. Hij roept dan ook de ‘ecologische voorhoede’, waaronder de vanavond aanwezigen, op om politiek actief te worden. Bijvoorbeeld door mee te schrijven aan verkiezingsprogramma’s.
Volgens Staps is een van de grootste problemen nu juist dat ons politieke systeem – dat dateert uit de 19e eeuw – niet is ingericht op de huidige langetermijnproblemen. Het bestel moet aangepast worden. Staps ziet momenteel het meest in een kamerbrede coalitie.
De oproep van Klaas van Egmond tot meer duiding, tot minder abstractie, blijkt in de zaal veel weerklank te vinden. “De urgentie is nu wel bekend”, meent Johan Apeldoorn. “Laten we concrete maatregelen voorstellen in een honderdpuntenplan en daarmee de politiek benaderen. Voor hapklare brokken staan politici wel open.” Staps vindt het een nuttig idee, hoewel hij de urgentie toch heel wat minder breed bekend acht en vanuit de politiek de nodige weerstand verwacht. Overigens werkt Urgenda momenteel aan zo’n soort plan. Apeldoorn benadrukt nog dat het geen zin heeft om mensen een schuldgevoel aan te praten.
Jurgen Sweegers gaat in op de discussie over de rol van de media. “Het is nu eenmaal de taak van een journalist om kritisch te zijn”, merkt hij op. “Je moet eigenlijk zelf klimaatwetenschapper zijn om de problematiek goed te kunnen beoordelen. En journalisten zien overal fraude en bedrog om zich heen, dus die kritische houding is begrijpelijk.”
Binnen de zaal blijkt verschillend gedacht te worden over de betekenis en wenselijkheid van economische groei. Er is sprake van te veel groei, meent een bezoekster, zowel economische groei als bevolkingsgroei. Dat klopt maar half, vindt iemand anders. De economie groeit, maar de bevolkingsgroei stagneert. Dat is te danken aan de economische groei. We moeten niet per se minder groeien, maar ánders, door efficiënter te produceren. Gemeenteambtenaar Henk Heijkers, ook aanwezig in de zaal, denkt dat dit goed mogelijk is. Hij wijst erop dat in de geschiedenis van de technologie al verschillende malen efficiencyverbeteringen van een factor 20 gerealiseerd zijn.
Staps geeft aan dat het uiteindelijke streven is om te komen tot een circulaire (of kringloop-)economie. Tot die tijd is het misschien nodig om welvaart in te leveren, maar minder welvaart hoeft niet minder welzíjn te betekenen. Misschien zelfs wel het tegendeel.
Na enige discussie over de rol van het bedrijfsleven en die van de politiek is de laatste vragensteller aan de beurt. Die wil graag weten wat Staps bedoelt met de titel van zijn boek. Twee dingen, luidt het antwoord: enerzijds dat mensen het negatieve verhaal niet willen horen. Anderzijds dat de crisis kansen biedt om een betere samenleving te creëren, met minder stress en meer aandacht voor elkaar.
De volgende De Waan van de Dag is op dinsdag 4 februari. De maand daarna, 4 maart, organiseert het Haags Milieucentrum een verkiezingsdebat rond het thema duurzaamheid.
Like this:
Like Loading...